Tết Nguyên Tiêu là ngày rằm tháng Giêng quan trọng trong văn hóa Á Đông, mang ý nghĩa cầu an, may mắn và đoàn viên. Vậy Tết Nguyên Tiêu 2025 rơi vào ngày nào? Những phong tục truyền thống đặc sắc nào được duy trì trong ngày này? Hãy cùng SBS Transport khám phá trong bài viết sau!
Tết Nguyên Tiêu là gì?
Tết Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) là một trong những ngày lễ quan trọng theo âm lịch, mang ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa Á Đông. Ngày này diễn ra vào 15 tháng Giêng âm lịch hằng năm và được xem là đêm trăng tròn đầu tiên của năm mới. Không chỉ là một ngày lễ gắn liền với tín ngưỡng tôn giáo, Tết Nguyên Tiêu còn có ý nghĩa về mặt văn hóa, cộng đồng và gia đình.
Ý nghĩa của tên gọi “Tết Nguyên Tiêu”
Tên gọi “Tết Nguyên Tiêu” có nguồn gốc từ tiếng Hán:
- “Nguyên” (元) có nghĩa là đầu tiên, khởi nguồn.
- “Tiêu” (宵) có nghĩa là đêm.
Như vậy, “Nguyên Tiêu” có thể hiểu là đêm rằm đầu tiên của năm mới, đánh dấu sự trọn vẹn của chu kỳ mặt trăng sau Tết Nguyên Đán.
Tại Việt Nam, ngoài cái tên Tết Nguyên Tiêu, ngày này còn được gọi là Rằm tháng Giêng hoặc Tết Thượng Nguyên. Trong tín ngưỡng dân gian, đây là một trong ba ngày rằm quan trọng nhất trong năm:
- Tết Thượng Nguyên (Rằm tháng Giêng): Cầu bình an, may mắn cho cả năm.
- Tết Trung Nguyên (Rằm tháng Bảy – Vu Lan báo hiếu): Thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên, cầu siêu cho vong linh.
- Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng Mười): Kết thúc mùa vụ, tạ ơn thần linh.
Với quan niệm “Cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng,” người Việt coi đây là dịp quan trọng để làm lễ tạ ơn, cầu phúc và giải hạn cho cả năm mới.
Tết Nguyên Tiêu có phải là ngày lễ của Phật giáo không?
Dù gắn liền với tín ngưỡng Phật giáo, nhưng thực chất Tết Nguyên Tiêu không chỉ dành riêng cho Phật tử. Trong ngày này, ngoài việc lên chùa cầu an, nhiều người cũng thực hiện các nghi thức thờ cúng tổ tiên tại nhà. Bên cạnh đó, ở một số địa phương, Tết Nguyên Tiêu còn là ngày hội lớn của cộng đồng người Hoa, đặc biệt tại các khu vực như Chợ Lớn (TP.HCM), Hội An (Quảng Nam) hay Hà Nội.
2. Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu
2.1. Nguồn gốc của Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu có lịch sử hàng nghìn năm, bắt nguồn từ thời nhà Tây Hán (206 TCN – 220 SCN) ở Trung Quốc. Có nhiều truyền thuyết giải thích sự ra đời của ngày lễ này, trong đó nổi bật là những câu chuyện sau:
Truyền thuyết về vua Hán Văn Đế
Theo sử sách ghi chép, vào thời Tây Hán, Hán Văn Đế (179 – 157 TCN) đã chọn ngày 15 tháng Giêng làm lễ hội cầu an cho quốc gia, mừng năm mới trọn vẹn. Từ đó, tục lệ rước đèn, thắp nến vào ngày này dần phổ biến trong dân gian.
Truyền thuyết về Ngọc Hoàng và chim thần
Một truyền thuyết khác kể rằng, vào thời xa xưa, có một con chim thiên giới vô tình bị người dân giết chết. Ngọc Hoàng tức giận và ra lệnh thiêu rụi nhân gian vào ngày 15 tháng Giêng. Để tránh tai họa, một vị thần đã hiến kế cho dân làng thắp đèn lồng đỏ, đốt pháo và bày tiệc linh đình. Khi nhìn từ thiên đình xuống, Ngọc Hoàng tưởng rằng nhân gian đã bị lửa thiêu nên không trừng phạt nữa. Kể từ đó, phong tục rước đèn, đốt pháo vào Tết Nguyên Tiêu được duy trì.
2.2. Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu
Ý nghĩa tâm linh
Tết Nguyên Tiêu là thời điểm con người kết nối với thần linh, tổ tiên. Người ta tin rằng, đây là ngày các vị thần giáng trần để ban phước lành, vì thế việc cúng bái vào dịp này giúp gia đình gặp nhiều may mắn trong năm mới.
Ý nghĩa văn hóa và gia đình
Không chỉ mang tính chất tín ngưỡng, Tết Nguyên Tiêu còn là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp, cùng nhau thắp hương, ăn uống và vui chơi. Tinh thần đoàn kết, yêu thương và sẻ chia trong ngày này giúp gắn kết các thế hệ trong gia đình.
Ý nghĩa cộng đồng
Tại các khu vực có đông người Hoa sinh sống, Tết Nguyên Tiêu còn là một lễ hội lớn với nhiều hoạt động sôi động như rước đèn, múa lân, múa rồng và trình diễn nghệ thuật. Điều này không chỉ tạo nên không khí vui tươi, mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống.
3. Tết Nguyên Tiêu 2025 rơi vào ngày nào?
Theo lịch âm, Tết Nguyên Tiêu luôn diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng hằng năm. Năm 2025, ngày này sẽ rơi vào thứ tư, ngày 12 tháng 2 dương lịch.
Đây là thời điểm đầu năm mới, khi không khí xuân vẫn còn phảng phất, mọi người chưa hoàn toàn trở lại nhịp sống hối hả sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán. Vì thế, Tết Nguyên Tiêu thường là dịp cuối cùng để người dân hoàn tất các nghi lễ cầu an cho năm mới và bắt đầu một năm làm ăn, học tập suôn sẻ.
4. Những phong tục truyền thống trong Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu không chỉ là ngày lễ mang ý nghĩa tâm linh mà còn gắn liền với nhiều phong tục đặc sắc được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Dưới đây là những hoạt động truyền thống phổ biến trong ngày này.
4.1. Dâng lễ cúng tổ tiên
Giống như các ngày rằm khác trong năm, Tết Nguyên Tiêu là dịp để các gia đình bày mâm cỗ dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng hiếu kính và cầu mong sự phù hộ.
Mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng gồm những gì?
Tùy theo phong tục từng vùng miền, mâm cỗ cúng có thể khác nhau, nhưng thường có:
- Mâm cỗ chay: Xôi, chè, bánh trôi, hoa quả, rau củ luộc.
- Mâm cỗ mặn: Gà luộc, giò chả, bánh chưng, nem rán, canh măng.
- Mâm ngũ quả: Tượng trưng cho ngũ hành và sự sung túc, thường gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung (theo miền Nam) hoặc chuối, bưởi, cam, thanh long, hồng (theo miền Bắc).
Ngoài ra, nhiều gia đình còn cúng dâng sao giải hạn để cầu mong một năm mới an lành, tránh khỏi tai ương.
4.2. Đi lễ chùa cầu an
Người Việt tin rằng đi chùa vào ngày rằm tháng Giêng có thể giúp họ tịnh tâm, gột rửa những điều không may và đón nhận năng lượng tích cực cho cả năm.
Khi đi lễ chùa, mọi người thường:
- Dâng lễ chay, hoa quả thay vì cỗ mặn để thể hiện sự thanh tịnh.
- Thắp hương, đọc kinh cầu an cho gia đình.
- Phóng sinh cá, chim như một cách tích đức, gieo nhân lành.
Đặc biệt, nhiều chùa tổ chức lễ dâng sao giải hạn, giúp hóa giải vận xui, mang lại may mắn.
4.3. Thả đèn hoa đăng
Thả đèn hoa đăng trên sông, hồ là một hoạt động truyền thống mang nhiều ý nghĩa:
- Thể hiện mong muốn gửi những ước nguyện tốt đẹp lên trời cao.
- Tượng trưng cho việc xua đuổi điều xấu, chào đón vận may.
- Tạo nên cảnh sắc lung linh, huyền ảo vào đêm rằm.
Tại Hội An, TP.HCM, Huế, hoạt động này thu hút rất nhiều du khách và người dân tham gia.
4.4. Rước đèn lồng & xem múa lân sư rồng
Đây là phong tục phổ biến của người Hoa, đặc biệt là tại khu vực Chợ Lớn (TP.HCM), Hội An và Hà Nội. Những chiếc đèn lồng rực rỡ sắc màu được rước trên phố, tạo nên không khí lễ hội náo nhiệt.
Ngoài ra, một hoạt động rất phổ biến vào Tết Nguyên Tiêu đó là múa lân sư rồng. Trong Tết Nguyên Tiêu, việc này mang ý nghĩa cầu mong tài lộc, bình an. Các đoàn múa lân thường biểu diễn trên phố hoặc tại các đền chùa lớn, thu hút đông đảo người xem.
SBS Transport đồng hành cùng bạn trong dịp Tết Nguyên Tiêu
Là một trong những thương hiệu vận tải uy tín, SBS Transport cam kết mang đến dịch vụ di chuyển an toàn, tiện lợi cho mọi hành trình trong dịp Tết Nguyên Tiêu.
Dự kiến, nhu cầu đi lại trong thời gian này sẽ tăng cao, đặc biệt là các tuyến đến chùa chiền, địa điểm du lịch tâm linh. SBS Transport sẽ tăng cường các chuyến xe và đảm bảo dịch vụ chất lượng, giúp khách hàng dễ dàng tận hưởng trọn vẹn mùa lễ hội.
Lời kết
Tết Nguyên Tiêu không chỉ là một ngày lễ quan trọng trong văn hóa Á Đông mà còn là dịp để mọi người hướng về cội nguồn, gìn giữ những giá trị truyền thống tốt đẹp. Dù bạn tham gia các nghi lễ tôn giáo hay đơn giản là tận hưởng không khí lễ hội, đây vẫn là khoảnh khắc đáng nhớ trong năm.
Với SBS Transport, mọi hành trình của bạn sẽ trở nên dễ dàng hơn trong mùa lễ hội. Chúng tôi hân hạnh đồng hành cùng bạn, mang đến những chuyến đi an toàn, tiện lợi và trọn vẹn nhất.
